ขมิ้นต้น ๑

Alseodaphne birmanica Kosterm.

ไม้ต้น ใบเดี่ยว เรียงเวียน ออกหนาแน่นตามปลายกิ่ง รูปรีหรือรูปรีแกมรูปไข่กลับ ช่อดอกแบบช่อแยกแขนงหรือช่อกระจะ ออกตามซอกใบใกล้ยอดดอกสมบูรณ์เพศ มีขนาดเล็ก ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด รูปทรงรี ก้านผลอวบ มี ๑ เมล็ด

ขมิ้นต้นชนิดนี้เป็นไม้ต้น สูงประมาณ ๒๕ ม. กิ่งย่อยเรียวเล็ก เรียบ เกลี้ยง

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน ออกหนาแน่นตามปลายกิ่งรูปรีหรือรูปรีแกมรูปไข่กลับ กว้าง ๓.๕-๙ ซม. ยาว ๑๑-๒๑ ซม. ปลายมนหรือเรียวแหลมสั้น โคนสอบแหลมขอบเรียบ เส้นแขนงใบข้างละ ๘-๑๐ เส้น เส้นกลางใบเส้นแขนงใบ และเส้นใบย่อย เห็นชัดทั้ง ๒ ด้าน ก้านใบเรียวเล็ก ยาว ๑-๑.๕ ซม.

 ช่อดอกแบบช่อแยกแขนงหรือช่อกระจะ ออกตามซอกใบใกล้ยอด ช่อยาว ๓-๖ ซม. ช่อดอกแยกแขนงเพียง ๒-๓ แขนงเท่านั้น ดอกมีขนาดเล็ก เป็นดอกสมบูรณ์เพศก้านดอกยาวประมาณ ๒ มม. กลีบรวมโคนเชื่อมติดกันเล็กน้อยคล้ายรูปถ้วยตื้น ปลายแยกเป็น ๖ แฉก เรียง ๒ ชั้น ชั้นละ ๓ แฉก ชั้นนอกเล็กกว่า แต่หนา แฉกรูปไข่ปลายแหลม ยาวเกือบเท่ากัน ยาว ๒.๕-๓ มม. ด้านนอกมีขนเป็นมันคล้ายไหม เกสรเพศผู้ที่สมบูรณ์มี ๙ เกสร เรียงเป็น ๓ วง วงนอก ๒ วง อับเรณูหันเข้า โคนก้านชูอับเรณูไม่มีต่อม วงที่ ๓ อับเรณูหันออก โคนก้านชูอับเรณูมีต่อมแบนไร้ก้าน ๒ ต่อม เกสรเพศผู้ยาวประมาณ ๒ มม. อับเรณูรูปไข่แกมรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า มี ๔ ช่อง ช่องบน ๒ ช่อง ช่องล่าง ๒ ช่อง เมื่อแก่แตกโดยมีลิ้นเปิดคล้ายหน้าต่างทั้ง ๔ ช่อง อับเรณูวงที่ ๓ ช่องเปิด ๒ ช่องบนมักจะอยู่ทางด้านข้าง ก้านชูอับเรณูกว้างเท่ากับอับเรณูแต่ยาวกว่า ๒ เท่า ขอบมีขนครุย วงในเป็นเกสรเพศผู้เทียม ๓ เกสร มีขนาดเล็ก รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ ทรงรูปไข่ มี ๑ ช่อง มีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียรูปกรวยคว่ำคลุมรังไข่ ยอดเกสรเพศเมียปลายตัด

 ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด รูปทรงรี กว้างประมาณ ๑.๗ ซม. ยาวประมาณ ๔ ซม. มีสันตามยาวเล็กน้อย ก้านผลอวบ มี ๑ เมล็ด

 ขมิ้นต้นชนิดนี้มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ พบขึ้นตามป่าดิบ ที่สูงจากระดับทะเลประมาณ ๓๐๐ ม. ในต่างประเทศพบที่เมียนมา.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ขมิ้นต้น ๑
ชื่อวิทยาศาสตร์
Alseodaphne birmanica Kosterm.
ชื่อสกุล
Alseodaphne
คำระบุชนิด
birmanica
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Kostermans, André Joseph Guillaume Henri
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1907-1994)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นางลีนา ผู้พัฒนพงศ์